|
یادداشت های روزانه (88)
سوره فاتحه الکتاب مختص و متعلق به رسول الله
(ص) است.
در ابتدای سوره فاتحه الکتاب ذکر (الرحمن ، الرحیم ، حمد ) آمده که همه
این اذکار موجب رحمت است . در جای دیگر قرآن ، پیامبر را رحمت برای جهانیان خوانده
است «وَمَا أَرْسَلْنَاكَ إِلَّا رَحْمَةً لِّلْعَالَمِينَ »(سورہ انبیاء - آیه ۱۰۷ )
. رسول معظم اسلام واسطه و درب رحمت حق به خلق و تمام هستی است و درب ورود به قرآن
هم پیامبر است . درسوره حجر ، فاتحه الکتاب را مختص و متعلق به رسول الله (ص) می داند
و از آن با نام (سبع مثانى) یاد شده و فرموده است : «وَلَقَدْ آتَيْنَاكَ
سَبْعًا مِّنَ الْمَثَانِي وَالْقُرْآنَ الْعَظِيمَ »(سوره حجر آيه ۸۷). اگر در سوره حمد خودش را رب العالمین نامیده است ، در سوره
انبیاء او را رحمت للعالمین نامیده است و در سوره فرقان او را نذیر للعالمین نامیده
است «تَبَارَكَ الَّذِي نَزَّلَ الْفُرْقَانَ عَلَى عَبْدِهِ لِيَكُونَ
لِلْعَالَمِينَ نَذِيرًا »(سوره فرقان-آیه1 ) . استاد ما علاّمه حسن زاده ی آملی میفرمایند:
«در
عالم رؤیا به این محروم گفتند: هرچه می‌خواهی از سوره ی فاتحه بخواه.». (کتاب هزار
و یک نکته، ص 190، ش 375)
قدر و منزلت سوره فاتحه الکتاب متفاوت با همه سور قرآنی است امام صادق، علیه
السّلام، فرمود: اسم اعظم خداوند در سوره ی فاتحة الکتاب مندرج است.( شیخ صدوق،
ثواب الاعمال و عقاب الاعمال، ص 132)
در تفسیر عیاشی از پیغمبر اسلام صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم نقل است که پیامبر
صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم به جابر فرمود : ای جابر می‌خواهی بهترین سوره را به تو
بیاموزم؟ عرض کرد: بله پدر و مادرم فدای تو باد. حضرت (ام الکتاب) را به وی تعلیم
کرد و سپس فرمود : حاضری درباره آن بشنوی؟ عرض کرد : آری پدر و مادرم فدای تو باد.
پیامبر فرمود : جابر! این سوره هر دردی را دواست ، مگر مرگ.
واحدی در کتاب اسباب النزول و ثعلبي در تفسيرش از علي بن ابي طالب عليه السلام
وايشان از حضرت رسول اكرم صلوات الله عليه نقل كرده اند: نزلت فاتحة الكتاب بمكة
من كنز تحت العرش. كه فاتحه الكتاب درمكه نازل شده و از گنجهاي تحت العرش مي
باشد.
امام باقر، علیه السّلام، فرمود: بیماری را که سوره ی حمد شفا ندهد دیگر درمانپذیر
نخواهد بود.( اصول کافی، ج 2، ص 458)
فاتحه الکتاب افتتاح کتاب ربانی است که تفسیر انسان است زیرا اگر انسان را به صورت
کتاب در آورند می شود قرآن و همه قرآن در این سوره متبلور است و بعضی از مفسرین بر
این باورند که ملخص قرآن، چهار چیز است: الهیات و معادیات و نبوات و قدریّات. و
سوره حمد براین چهار رکن مشتمل است. آیه اول و دوم دلالت بر الهیات دارد، و سوم بر
معادیات، و چهارم بر قضا و قدر و نفی جبری و قَدَری، و بقیه آیات بر اثبات نبوات. و
چون مقصد اعظم از قرآن، این مطالب اربعه است و فاتحه بر آن اشتمال دارد، او را «ام
القرآن» گفتند.
و عده ای هم می گویند : که تحصیل همه علوم رسیدن به شناختن عِزِّ ربوبیت و ذِلِّ
عبودیت است، و نصف اول سوره، بیان اوّلی است و نصف ثانی نشان ثانی. پس بدین جهت،
فاتحه الکتاب رااساس گویند.
از یادداشت های روزانه، مارس ۲۰۱۱
|
