یادداشت های روزانه (65)

در هر لحظه ، هستی در حال طلب از خالق است 

در گفتارهای پیشین سخن در باب عقل و وهم بود ، عرض شد که عقل ار نام مبارک الهادی تغذیه می کند و وهم جدا شده از عقل از نام "المضل" تغذیه می کند . در لسان فلاسفه و عرفا و شرع مقدس اطلاقاتی برای عقل و جود دارد که هر کدام تفسیر مجزایی می طلبد ، مثلا" عقل بسیط ، عقل فعال ، عقل کل ، عقل اول ، عقول عشره ، عقل نظری وعملی ، عقل هیولانی .
عقل بسیط : از نظر فلاسفه مشائی همان روح در لسان عارفان است اما عرفاء عقل بسیط را عالم مشیت می دانند
بعضی از حکما عقل بسیط را علم بسیط قلمداد کرده اند یعنی وجودی که از آنچنان سعه نورانی و نامحدود برخوردار است که جامعیتش همه انوار معارف حقه است و تمام اسماء حسنای الهی به غیر از اسماء مستاثره را داراست ، عقل بسیط کل معقولات است و در زمانی نفس با او اتحاد پیدا می کند این عقل بسیط نفس معقولات می شود.
شیخ الرئیس بوعلی سینا بعنوان یک فیلسوف مشائی در کتاب تعلیقات می نویسد : اگر در لسان فلاسفه کلمه عقل به خداوند نسبت داده شده است منظور عقل بسیط است و معقولات خارج از ذات او نیستند تا بعنوان لوازم او قلمداد شوند و نفس انسانی در سلوک به سمت بالا و سیر عروجی با عقل بسیط متحد می شود ، در صورت این اتحاد ناگهان نفس قابلیت دریافت ها عقلانی می شود(( انا انزلناه فی لیله القدر))
در اینجاست که بحث اتحاد عاقل و معقول پیش می آید.
عقل فعال : فلاسفه وقتی سخن از عقل فعال بمیان می آورند این عقل را منتسب به خداوند متعال می دانند از این جهت که تمام موجودات هستی از زمین تا کهکشانها دائم در حال درخواست از حق تعالی هستند و به تعبیر قرآن ( یسئله من فی السموات و الارض کل یوم هو فی شان) یعنی در هر لحظه ، هستی در حال طلب از خالق است و حق سبحانه در حال پاسخگویی به طلب مخلوقات است.
گاهی می بینیم درلسان فلاسفه عقل فعال به بعضی از اطلاقات عقل ها ی فوق هم گفته می شود ملاهادی سبزواری در کتاب شرح منظومه نفس الامر را عقل فعال قلمداد می کند
ایشان در تدر شرح دعای صباح عقل فعال را به بدوی و عودی تقسیم می کند و می فرماید عقل فعال بدوی نفوس ناطقه را تکمیل می کند ولی عقل فعال عودی غایت حرکات نفس ناطقه است.
عقل اول : یکی از موارد آن اولین مخلوق خداوند متعال است در این بخش مجال نیست که در باره اولین خلقت سخن بمیان آورد.
می توان در یک جمله بیان داشت بزرگترین کلمه وجودی و خلق است که بر روی رق منشور و پرده آویخته شده نظام هستی یعنی صادر اول نوشته شده است .و دیگر کلمات هستی از او نشات گرفته اند .