یادداشت های روزانه (24)

« جسم فاعلیت ندارد و منشاء ایجاد موجود دیگر نمی گردد
در قرآن کریم آیات زیادی داریم که ایجاد را به خدا نسبت می دهد مثلا" می فرماید ( اانتم تخلقونه ام نحن الخالقون) یا ( اانتم انزلتموه من المزن ام نحن المنزلون) یا ( اانتم تزرعونه ام نحن المنزلون) . کسی که سطحی به این آیات نگاه کند برای او قابل هضم نیست که فاعلیت بعضی از این امور را احساس می کند . اما در این آیات فاعلیت از او سلب می شود.
جوابی که به طور اختصار می توان ارائه کرد این است که حکماء و فلاسفه اسلامی با غوص در حکمت و با دقتهای عمیق فلسفی خود اعلام می دارند که (جسم فاعلیت ندارد و منشاء ایجاد موجود دیگر نمی گردد) آنها معتقدند : تنها فاعلیتی که برای جسم می توان قائل شد منشایت حرکت است که آن را فاعلیت اعدادی نامگذاری کرده اند نه فاعلیت ایجادی .
در عالم ماده بی نهایت (قوه) است که توانائی به فعلیت رسیدن را دارند و می توانند در تعدادی نامحدودی از موجودات لباس فعلیت بپوشند. عناصر بسیط هم که در نوشتار دیگری به آن اشاره شد گرچه در نهایت ضعف و ظلمت هستند ولی قابلیت زمینه سازی برای موجودات دیگر را دارا هستند یعنی می توانند (علت مادی) موجودات جدیدی شوند . به عبارت دیگر این بسایط جسمانی علیرغم ناتوانی از علیت ایجادی و فاعلی نسبت به موجودات دیگر در قوس نزول ، به دلیل برخورداری از قوه و استعداد می توانند پذیرای کمالاتی که از ناحیه مبدا فاعلی وجود افاضه می شود باشند . از طرفی دیگر وجود مقدس باریتعالی نیز از بخل و امساک منزه است و فیض وجود مطلق او مقتضی بخش وجود به هر ممکنی است . بنابر این فیاضیت و عنایت الهی از یک سو و استعداد و قوه عناصر از سوی دیگر دست به دست هم داده و با فراهم آمدن علت فاعلی و علت مادی زمینه تحقق موجودات مادی و اجسام مختلف را فراهم کرده است . »

 از یادداشت های روزانه، مه ۲۰۰۹