تقويم تبليغى ماه مبارك رمضان

سيدعباس رفيعى‏پور


اعمال عمومى ماه رمضان
1 ـ روزه داشتن: چنانچه افراد مكلّف عذر شرعى نداشته باشند، روزه‏هاى اين ماه بر آنان واجب است.

2 ـ صدقه دادن(1)

3 ـ ترك گناه: از بهترين كارهاى اين ماه ترك گناه است.(2)

4 ـ تلاوت قرآن: بهار قرآن، ماه رمضان است، از امام صادق عليه‏السلام نقل شده است: «با قرائت قرآن به استقبال اين ماه برويد.»(3)

5 ـ تعقيبات مخصوص: پس از نماز اين تعقيبات خوانده شود.

«اللّهم ارزقنى حج بيتك الحرام فى عامى هذا و فى كلّ عام...

ياعلىُّ ياعظيم، ياغفور يارحيم، انت الرّب العظيم...

اللّهم ادخل على اهل القبور السّرور، اللّهم اغن كلّ فقير...»

صورت كامل آن‏ها در مفاتيح الجنان، آمده است.(4)

6 ـ پرهيز از پرخورى: كسانى كه در اين ماه از روزه داشتن مثل مسافران معافند، مكروه است كه پرخورى كنند.(5)

7 ـ خواندن دعاى مخصوص هر روز ماه مبارك رمضان كه در ضمن اعمال روزهاى اين ماه در مفاتيح ذكر شده است.(6)

8 ـ قبل از اينكه 23 روز از ماه رمضان‏بگذرد، مسافرت‏هاى غير ضرورى كراهت دارد.(7)

9 ـ احترام به كوچك و بزرگ:

حضرت محمد مصطفى صلى‏الله‏عليه‏و‏آله هنگام ورود اين ماه در فرازى از مواعظ خود فرموده است:

«به بزرگان احترام گذاريد و كودكان را مورد مهربانى و عطوفت قرار دهيد، با نزديكان خود رفت و آمد داشته باشيد. آن كه در اين ماه اخلاقش را نيكو نمايد، جواز عبور از صراط را به دست آورده است.»(8)

10 ـ اطعام روزه داران(9)

11 ـ خواندن دعاى افتتاح در هر شب(10)

12 ـ خواندن نافله هر شب(11)

13 ـ غسل

در شب‏هاى فرد و تمام شب‏هاى دهه آخر ماه مبارك رمضان، غسل مستحب است.(12)

14 ـ رعايت آداب افطار:

الف ـ هنگام افطار، پس از تلاوت سوره قدر، دعاى زير خوانده شود.

«اللهم لَكَ صُمتُ وَ عَلى رزقِكَ افطرْتُ وَ عَلَيكَ تَوكلتُ؛ پروردگارا براى تو روزه گرفتم و با رزقِ تو افطار كردم و بر تو توكل كردم.»

ب ـ با غذاى حلال، روزه خود را باز نمايد و بهتر است با خرما باشد.

ج ـ بهتر است افطار بعد از نماز مغرب و عشا باشد، مگر آن كه ضعف بر او غلبه كرده باشد، يا گروهى منتظر او باشند.(13)

15 ـ دعاى افتتاح در هر شب ماه مبارك رمضان خوانده شود. (14)

16 ـ نافله مخصوص هر شب ماه مبارك رمضان.(15)

شب اول ـ چهار ركعت در هر ركعت بعد از حمد پانزده مرتبه سوره قل هو الله احد...

شب دوم ـ چهار ركعت، در هر ركعت بعد از حمد بيست مرتبه سوره اناانزلناه فى ليلة القدر...

شب سوم ـ ده ركعت در هر ركعت بعد از حمد پنجاه مرتبه سوره قل هو الله احد....

شب چهارم ـ هشت ركعت در هر ركعت بعد از حمد بيست مرتبه سوره انا انزلناه فى ليلة القدر...

شب پنجم ـ دو ركعت در هر ركعت بعد از حمد پنجاه مرتبه سوره قل هو الله احد....» و بعد از سلام صد مرتبه صلوات.

شب ششم ـ چهار ركعت در هر ركعت بعد از حمد يك مرتبه سوره تبارك الذى بيده الملك

شب هفتم ـ چهار ركعت در هر ركعت بعد از حمد سيزده مرتبه سوره انا انزلناه فى ليلة القدر...

شب هشتم ـ دو ركعت در هر ركعت بعد از حمد ده مرتبه سوره قل هو الله احد.... و بعد از سلام هزار مرتبه سبحان الله

شب نهم ـ شش ركعت در بين نماز مغرب و عشا خوانده شود كه در هر ركعت بعد از حمد هفت مرتبه آية الكرسى و بعد از اتمام، پنجاه مرتبه اللهم صل على محمد و آل محمد.

شب دهم ـ بيست ركعت در هر ركعت بعد از حمد سى مرتبه سوره قل هو الله احد...

شب يازدهم ـ دو ركعت در هر ركعت بعد از حمد، بيست مرتبه سوره انا اعطيناك الكوثر

شب دوازدهم ـ هشت ركعت در هر ركعت بعد از حمد سى مرتبه انا انزلناه فى ليلة القدر

شب سيزدهم ـ چهار ركعت در هر ركعت بعد از حمد بيست و پنج مرتبه سوره قل هو الله احد

شب چهاردهم ـ شش ركعت در هر ركعت بعد از حمد سى مرتبه سوره اذا زلزلت الارض زلزالها...

شب پانزدهم ـ چهار ركعت در دو ركعت اول بعد از حمد صد مرتبه سوره قل هو الله احد و در دو ركعت ديگر پنجاه مرتبه سوره قل هو الله احد

شب شانزدهم ـ دوازده ركعت در هر ركعت بعد از حمد دوازده مرتبه سوره الهيكم التكاثر

شب هفدهم ـ دو ركعت در ركعت اول بعد از حمد هر سوره كه بخواهد، بخواند و در ركعت دوم بعد از حمد صد مرتبه قل هو الله احد و بعد از سلام صد مرتبه لا اله الا الله

شب هيجدهم ـ چهار ركعت در هر ركعت بعد از حمد بيست و پنج مرتبه انا اعطيناك الكوثر

شب نوزدهم ـ پنجاه ركعت در هر ركعت بعد از حمد سوره اذا زلزلت الارض زلزالها...

شب بيستم تا شب بيست و چهارم ـ در هر يك هشت ركعت به هر سوره‏اى كه بخواهد بخواند.

شب بيست و پنجم ـ هشت ركعت در هر ركعت بعد از حمد ده مرتبه سوره قل هو الله احد

شب بيست و ششم ـ هشت ركعت در هر ركعت بعد از حمد صد مرتبه سوره قل هو الله احد

شب بيست و هفتم ـ چهار ركعت در هر ركعت بعد از حمد بيست و پنج مرتبه سوره قل هو الله احد

شب بيست و هشتم ـ شش ركعت در هر ركعت بعد از حمد صد مرتبه آية الكرسى و صد مرتبه قل هو الله احد و صد مرتبه سوره كوثر و بعد از نماز صد مرتبه صلوات

شب بيست و نهم ـ دو ركعت در هر ركعت بعد از حمد بيست مرتبه سوره قل هو الله احد

شب سى ام ـ دوازده ركعت در هر ركعت بعد از حمد بيست مرتبه قل هو الله احد و بعد از نماز صد مرتبه صلوات بر محمد و آل محمد بفرستد.

قابل توجه اينكه، در تمام نمازهاى ذكر شده هر دو ركعت، با يك سلام است.

اعمال مخصوص شب‏ها و روزهاى ماه مبارك رمضان:
شب اول:

1 ـ زيارت حضرت ابا عبد الله الحسين عليه‏السلام (16)

2 ـ خواندن دعاى مخصوص شب اول ماه رمضان. اين دعا در مفاتيح الجنان در ضمن اعمال شب اول آمده است.(17)

روز اول:

1 ـ غسل(18)

2 ـ نماز؛ اين نماز دو ركعت است كه در ركعت اول بعد از حمد سوره فتح و در ركعت دوم بعد از حمد هر سوره‏اى كه خواست بخواند.(19)

3 ـ معطر كردن

4 ـ دعاى روز اول ماه رمضان خوانده شود.(20)

مناسبت‏هاى روز سوم:

1 ـ نزول انجيل بر حضرت عيسى عليه‏السلام 2 ـ وفات شيخ مفيد در سال 413 ه . ق 3 ـ جنگ تبوك در سال 9 ه . ق.

روز ششم:

مناسبت‏هاى اين روز عبارتند از:

1 ـ نزول تورات بر حضرت موسى عليه‏السلام 2 ـ ولايتعهدى امام رضا عليه‏السلام در سال 201 ه . ق.

اعمال:

1 ـ نماز؛ اين نماز دو ركعت است كه در هر ركعت بعد از سوره حمد 25 مرتبه قل هو الله احد... خوانده شود.

2 ـ دعاى روز ششم.

شب سيزدهم:

اعمال شب سيزدهم ماه مبارك رمضان:

1 ـ نماز: دو ركعت است كه مطابق نماز سيزده رجب است كه در هر ركعت بعد از حمد سوره يس، ملك و اخلاق خوانده شود.(21)

2 ـ خواندن دعاى مجير(22)

شب چهاردهم:

1 ـ چهار ركعت نماز مطابق دستور شب سيزدهم رجب كه در دستور شب سيزدهم ماه رمضان ذكر شد.

2 ـ قرائت دعاى مجير

اعمال شب پانزدهم:

1 ـ شش ركعت نماز؛ مطابق نمازى است كه در شب سيزدهم و چهاردهم ذكر شد.

2 ـ دعاى مجير

3 ـ زيارت امام حسين عليه‏السلام (23)

روز پانزدهم:

مناسبت: ولادت با سعادت امام حسن مجتبى عليه‏السلام در سال سوم هجرى قمرى.

روز هفدهم:

جنگ بدر در سال دوم هجرت در اين روز اتفاق افتاد(24)

روز نوزدهم:

مناسبت: ضربت خوردن حضرت على عليه‏السلام در سال 40 ه . ق

شب نوزدهم ماه مبارك رمضان با شب‏هاى بيست و يكم و بيست و سوم ـ كه به عنوان شب قدر در روايات از آن ياد شده است ـ از فضايل بسيارى برخوردار بوده و داراى اعمال مشترك و اعمال مخصوص هستند كه در ذيل توضيح داده مى‏شود:

الف ـ اعمال مشترك:

1 ـ غسل ؛ بايد مقارن غروب آفتاب انجام شود، بهتر است كه نماز شام با اين غسل خوانده شود.(25)

2 ـ نماز؛ اين نماز دو ركعت است كه در هر ركعت بعد از حمد، هفت بار سوره توحيد و پس از نماز هفتاد مرتبه «استغفر الله و اتوب اليه» خوانده شود.

3 ـ احياء

4 ـ قرآن بر سر گرفتن

5 ـ خواندن صد ركعت نماز

6 ـ خواندن دعاى مخصوص (اللهم انى اَمسَيتُ لَكَ عبدا داخرا...(26)

7 ـ صدقه

8 ـ خواندن دعاى جوشن كبير

ب ـ اعمال مخصوص شب نوزدهم:

1 ـ خواندن صد مرتبه «استغفر الله ربى و اتوب اليه»

2 ـ خواند صد مرتبه «اللهم العن قتلة امير المؤمنين»

روز بيستم:

مناسبت: فتح مكه در سال هشتم ه . ق

روز بيست و يكم:

مناسبت: شهادت حضرت على عليه‏السلام در سال 40 ه . ق

شب؛ اعمال مشترك آن در شب نوزدهم توضيح داده شد.

روز؛ اعتكاف (يك عمل مستحبى است كه حداقل مدت سه روز يا بيشتر جهت عبادت در مسجد مى‏مانند)در دهه آخر ماه مبارك رمضان فضيلت بسيار دارد.

شب بيست و سوم

1 ـ اعمال مشترك كه در اعمال شب نوزدهم ذكر شد.

2 ـ خواندن دعاى «اللهم كن لوليك الحجة ابن الحسن...

3 ـ خواندن سوره‏هاى عنكبوت، روم و دخان.

4 ـ خواندن هزار بار سوره قدر

5 ـ خواندن دعاى مخصوص (اللهم امدد لى فى عمرى و اوسع لى فى رزقى...(27)

شب بيست و هفتم

اعمال مخصوص اين شب عبارتند از:

1- غسل

2- از امام زين العابدين عليه‏السلام نقل شده است كه اين دعا را در اين شب مكرر مى‏خواند: «اللهم ارزقنى التجافى عن دار الغرور و الاِنابة الى دار الخلود و الاستعداد للموت قبل حُلولِ الفوتِ؛(28)

خدايا! جدا شدن از اين دنيا را روزيم كن و رسيدن به مكان جاودانى را نصيبم فرما و آمادگى براى موت را قبل از رسيدن فوت برايم فراهم كن.»

روز بيست و نهم ماه

مناسبت: جنگ حنين در سال هشتم ه . ق

شب سى ام

دستورات ويژه شب سى ام:

1 ـ خواندن دعاى وداع با ماه رمضان (دعاى 45 صحيفه سجاديه)(29)

2 ـ زيارت امام حسين عليه‏السلام (30)

3 ـ محاسبه اعمال يك ماه (31)

4 ـ خواندن سوره‏هاى: كهف، انعام و يس(32)

5 ـ غسل (33)

6 ـ يك صد مرتبه «استغفرالله و اتوب اليه»(34)

7 ـ خواندن دعاى زير:

«اللهم لاتجعله آخرالعهد من صيامى لشهر رمضان و اعوذ بك اَن يَطْلُعَ فَجْرُ هذه الليلَةِ الاّ فقد غفرتَ لى؛ خدايا اين ماه رمضان را آخرين ماه رمضان عمر من قرار مده و پناه مى‏برم به تو از اين كه اين شب پايان يابد و طلوع فجر دميده باشد، الا اين كه مرا مورد غفران و آمرزش خود قرار دهى.»

روز سى‏ام

دستورات ويژه روز سى‏ام:

1 ـ خواندن اين دعا را كه از امير المؤمنين عليه‏السلام نقل شده است: «اللهم انى اسئلك اخبات المخبتين و اخلاص الموقنين و موافقة الابرار و استحقاق حقايق الايمان و الغنيمة من كل بِر و السلامة مِن كل اثم و وُجوبَ رَحمَتِكَ و عزائم مغفرَتِكَ و الفوزَ بالجنَة و النجاة من النار؛(35) خدايا از تو فروتنى و خاكسارى در خواست مى‏كنم و همچنين اخلاص موقنين و همنشينى با نيكان را و رسيدن به حقايق ايمان و بهره مندى از هر نيكى را و سلامت ماندن از هر گناهى را و وصول به رحمت تو را و بخشش گناهانم را و رسيدن به بهشت و نجات از آتش را»

2 ـ توسل به ائمه اطهار عليهم‏السلام

مرحوم ميرزا جواد ملكى تبريزى در اين مورد در كتاب «المراقبات» آورده است: «چون اين روز (سى‏ام ماه مبارك رمضان) روز تقديم اعمال است، در آخر آن به ائمه توجه نموده و با تضرع و تواضع از آنان طلب اصلاح كارهاى خويش را بنمايد»(36)


پى‏نوشت‏ها:
1 ـ بحار الانوار، ج 98، ص 82.
2 ـ همان، ج 96، ص 356، ح 25.
3 ـ همان، ج 1 و3، ص 386، ح 1 و 3.
4 ـ مفاتيح الجنان، دفتر نشر فرهنگ اسلامى، ص 177 ـ 176.
5 ـ عروة الوثقى، ج 2، ص 221.
6 ـ مفاتيح الجنان، ص 202.
7 ـ عروة الوثقى، ج 2، ص 221.
8 ـ بحار الانوار، ج 96، ص 356، ح 25.
9 ـ مصباح كفعمى، ص 632.
10 ـمصباح المتهجد، ص 520.
11 ـ مفاتيح الجنان، ص 238.
12 ـ عروة الوثقى، ج 1، ص 459.
13 ـ مفاتيح الجنان، ص 178.
14 ـ مصباح المتهجد، ص 520 و مفاتيح الجنان، ص 179.
15 ـ بحار الانوار، ج 97، ص 358 و مفاتيح الجنان، ص 238 و زاد المعاد، علامه مجلسى، فصل آخر، اعمال ماه رمضان.
16 ـ بحارالانوار، ج 101، ص 99، ح 29.
17 ـ مفاتيح الجنان، ص 171، چاپ دفتر نشر فرهنگ.
18 ـ عروة الوثقى، ج 1، ص 459.
19 ـ مفاتيح الجنان، ص 220.
20 ـ همان، ص 239؛ مصباح كفعمى، ص 612.
21 ـ مفاتيح الجنان، ص 142.
22 ـ همان، 223 ـ مصباح الكفعمى، ص 268.
23 ـ بحارالانورا، ج 101، ص 99، ح 29.
24 ـ تقويم عبادى، ص 90.
25 ـمفاتيح الجنان، ص 225.
26 ـ همان.
27 ـ همان، ص 235.
28 ـ همان، ص 236.
29 ـ مصباح كفعمى، ص 634.
30 ـ بحار الانوار، ج 101، ص 99، ح 29؛ وسائل الشيعة، ج 10، ص 369.
31 ـ المراقبات، ص 161،
32 ـ مفاتيح الجنان، ص 236.
33 ـ وسائل الشيعه، ج 2، ص 952.
34 ـ مفاتيح الجنان، ص 236.
35 ـ همان.
36 ـ المراقبات، ص 166.


منبع: ‏مبلغان، شماره 11